Azteekse en Romeinse tradities die ons nog steeds beïnvloeden

In zijn boek The Trouble With Christmas zette de schrijver Tom Flynn de conclusies uiteen waartoe hij na jaren van onderzoek in verband met Kerstmis was gekomen:

„Een groot aantal tradities die we nu met Kerstmis associëren zijn geworteld in voorchristelijke heidense religieuze tradities. Sommige hebben maatschappelijke, seksuele of kosmologische associaties die onderlegde, cultureel gevoelige moderne mensen ertoe zouden kunnen brengen de tradities te verwerpen zodra ze de oorsprong ervan beter zijn gaan begrijpen.” — Bladzijde 19.

Na een grote hoeveelheid ondersteunende inlichtingen verschaft te hebben, keert Flynn naar het uitgangspunt terug:

„Een van de grootste tegenstrijdigheden van Kerstmis is hoe weinig ervan werkelijk christelijk is. Wanneer we de voorchristelijke elementen eenmaal hebben verwijderd, is het merendeel van wat overblijft nachristelijk in plaats van authentiek christelijk van oorsprong.” — Bladzijde 155.

Kerstgebruiken — Zijn ze christelijk?

De kersttijd is aangebroken. Wat betekent dat voor u, uw gezin en uw vrienden? Gaat het om een geestelijk evenement of alleen maar om een feestelijke en vrolijke periode? Is het een tijd om over de geboorte van Jezus Christus na te denken of een periode waarin men zich niets van christelijke normen hoeft aan te trekken?

Houd bij een beschouwing van die vragen in gedachte dat de kersttradities in de streek waar u woont, kunnen afwijken.

In Mexico en andere Latijns-Amerikaanse landen wordt bijvoorbeeld zelfs een andere naam gebruikt. Zoals in de Grote Winkler Prins Encyclopedie wordt opgemerkt, is het woord Kerstmis „afgeleid van ’Christus-mis’”, terwijl La Navidad, zoals het kerstfeest in deze Latijns-Amerikaanse landen wordt genoemd, betrekking heeft op de geboorte van Christus.

Geboortedag en een geboortefeest op een andere dag

Vreemd is wel dat de beloofde Messias, de zoon van Jozef en Maria uit het geslacht van koning David geboren is op 17 oktober 4 VGT en dat men het volstrekt op 25 december wil vieren het geboortefeest van de god van het licht.

Als we kijken naar het weer zouden we niet de indruk krijgen dat wij het koudste seizoen van het jaar tegemoet gaan. We kunnen niet voorbijgaan aan de kortere dagen, die er ons aan herinneren dat we dichter bij de langste duisternis van het jaar komen.

Die duisternis maakt altijd angstige mensen en daarom keken ze in het verleden en nu nog steeds naar manieren om meer licht te krijgen. De duisternis was ook een tijd dat mensen dichter bij elkaar wensten te zijn, om zich veiliger te voelen, en om samen aangename dingen te doen die hun gedachten konden verzetten.

Medio december vierden de Romeinen feest, namelijk de Saturnalia welk voor vele latere generaties de basis vormde voor hun Winter feesten. Voor hen en voor vele mensen nu is het wat zij noemen ‘De tijd van het Jaar’ en ‘Christmas’ of ‘Kerstmis’. Van die viering werd bijvoorbeeld de uitgebreide feesten, het geven van geschenken, en het branden van kaarsen afgeleid.

Seizoenen, stormen, donkerte, donder en licht

LHS sunstones.jpg

De Winter zonnewende brengt meerdere heidense mensen samen om de terugkeer van het licht te vieren.

In andere culturen vinden we ook dat vele eeuwen voordat Jezus geboren werd de geboorte van het licht werd gevierd. De Rooms-Katholieke Kerk voelde zich niet verlegen veel tradities van heidense mensen die natuurelementen, zoals het licht en de de ‘keiringen’ van de stand van de maan en de zon en de verandering van het seizoen over te nemen. Zelfs de Israëlieten namen dergelijke natuurlijke elementen zoals de vier tekufot op in hun gebruiken (Teḳufat Nisan, Teḳufat Tammuz, Teḳufat Tishri en de Teḳufat Tebet), waarbij ook bijgeloof werd verbonden met die tekufot feest. Hai Gaon [Hai ben Sherira (of Hai geboren te Sherira (Gaon)], in de tiende eeuw, in antwoord op een vraag naar de prevalentie van de gewoonte in het “Westen” (dwz, ten westen van Babylon), gaf aan dat al het in het huis opgeborgen water in vaten in het eerste uur van de tekufah moest worden weggegooid in de overtuiging dat het water dan vergiftigd is, en als het gedronken werd zwelling van het lichaam, ziekte, en soms de dood zou veroorzaken, dat dit alleen volgde om dat het nieuwe seizoen kan worden begonnen met een toevoer van vers, zoet water.

Wanneer de zon Capricornus binnentreedt krijgt men het begin van de winter, of ” et ha-ḥoref “(strippen-tijd), wanneer de nacht de langste is van het jaar. Voor meerdere mensen was het de tijd dat iets moest worden gestript of onggedaan gemaakt worden. Met sommige dingen die gebeurd waren in het verleden moest komaf worden gemaakt. De slechte dingen moesten worden vergeten of afgelegd worden. Er werden dan voornemens gemaakt om het in de komende tijd het beter te doen. Die vermelding van betere voornemens zien wij in verscheidene landen nog opduiken met het voorlezen van een ‘Nieuwjaarsbrief‘. Na de invoering van de Gregoriaanse kalender in 1582 werd 1 januari aanvaard als nieuwjaarsdag in steeds meer landen in Europa en daarna in de wereld en werd het voorlezen van de nieuwjaarsbrief een Vlaamse traditie. ‘te zijn over met’ en nieuwe wegen weer kon worden genomen. Het was de tijd van een ‘draai’ of een wedergeboorte.

De Griekse oppergod Zeus (Jupiter bij de Romeinen), die heerste vanaf de berg Olympus, was in de Frygische en Thracische mythologie Sabazios de nomadische stormgod en vadergod. In de Indo-Europese talen zoals het Frygisch gaat het ‘-zios’ element in de naam terug op Dyeus, de gemeenschappelijke voorloper van ‘dios’, ‘deus’ (god) en ook van de naam Zeus.

Bij de ‘kering’ van de donkerste dagen naar terug lichter wordende dagen keek het volk uit naar de wedergeboorte van de zon en hoopte dat alles goed zou gaan. Daarom boden zij de rest van hun voedsel aan de goden van de natuur die er voor moesten zorgen dat in het komende jaar de gewassen veel vruchten zouden dragen en er goed weer zou zijn. Met hun offergaven, vuur maken (licht maken) en veel lawaai maken (vervangen door vuurwerk) wenste men de god van de donder (hemel en donder god Zeus) te verzoeken en hoopte men dat hij zich niet boos zou maken op hen. Het lawaai diende ook om de slechte geesten af te houden en zo het eigen huis te beveiligen. Voor hem werd ook een dag van verering genomen, namelijk de ‘zondag’ waarop mensen bijeenkwamen om Zeus of Jupiter (zoals zoon van Kronos ook genoemd werd) te vereren en offergaven te brengen.

Onder Constantijn (Constantinus) de Grote, die op de plaats van een tempel van Aphrodite de nieuwe Kerk van de Heilige Apostelen liet bouwen en de Heilig Grafkerk in Jeruzalem en de oude Sint-Pietersbasiliek te Rome stichtte,  gingen de kerkleiders akkoord om Jeshua‘s naam te veranderen (ter behoud van de vrede) naar ‘Issou‘ of ‘Heil Zeus‘ dat in het Nederlands eerst ‘Jesus‘ werd en  eind vorige eeuw ‘Jezus‘ werd. Zo kon de ‘leider’ van de christenen eveneens een godheid worden en samen vallen met de godenverheerlijking van de Romeinen. De Romeinse driegodheid werd gelijk gesteld met hun godheid die aldoende een Drie-eenheid werd. De beeltenis van oppergod Jupiter, gelijkgesteld met Jeshua/Yashua/Yahshuah/Yehoshuah voor יהושע die de naam Jezus kreeg ter verering van Zeus, kon nu door de marktkramers verder verkocht worden aan de Christenen die deze beeldjes dan ook in hun huizen opnamen.

In ruil voor de aanvaarding van de driegodheid voerde Constantijn verscheidene legislatieve maatregelen in met betrekking tot de joden: het werd hen verboden christelijke slaven te hebben of hun slaven te besnijden. Bekering van christenen tot het jodendom werd verboden. Bijeenkomsten voor religieuze diensten werden beperkt, maar het werd joden toegestaan jaarlijks Jeruzalem binnen te gaan op Tisja be’Aaw, waarop de verwoesting van  de Eerste Joodse Tempel (in 587 VGT door de Babyloniërs) als de Tweede Joodse Tempel in 70 GT (aan het einde van de Joodse Oorlog) wordt herdacht. Constantijn dwong van het eerste concilie van Nicaea ook een verbod af tegen het vieren van Pasen op de dag voor het joodse Pesach op 14 Nisan, zoals de quartodecimanen deden.

De luidruchtige activiteiten ter verering van de godheden die het lieten donderen en bliksemen en instonden voor het licht werden ook na het verval van het Romeinse rijk verder in ere gehouden.

Ook in Latijns-Amerika kunnen we zulke zeer luidruchtige feesten vinden. Voor veel mensen zijn de donkere nachten een goede gelegenheid om samen de ‘goede’ dingen naar boven te halen. Alle slechtheid moest weg naar beneden. Op 24 december was het grote moment om te kijken naar de volgende dag wanneer de godin van het licht zou terugkeren in het geval ze zich al bereid toonde haar goedheid te tonen na de gebaren van de mensen. Met al het licht en lawaai moest men de goedgezindheid van de godin van het licht oproepen.

Posada feesten

In de 16de eeuw nam de in Geeraardsbergen geboren Franciskaanse broeder Pedro de Gante ook gekend onder Pedro de Mura en Pieter van der Moere, de Spaanse gewoonte van de negen daagse viering Las Posadas mee naar zuid Amerika waar in Mexico het een nog steeds gehouden traditie is die verder vermengd werd met Azteekse elementen.

Pyrotechnische verlichting door lijnen van vuurwerk in 2007 Parrandas.

Ook in Cuba brachten Spaanse broeders in de 18e eeuw, onder leiding van ‘Vader Francisco Vigil de Quiñones’, de priester van de grote kathedraal van Remedios, de Parrandas, om volk te lokken naar hun kerken. Hij liet hen samenkomen om middernacht doorheen de week voor kerst waarbij hij groepen kinderen samenstelde en hen voorzag van potten, borden en lepels, zodat ze rond het dorp konden lopen terwijl zij lawaai maakten en verzen zongen.

Kinderen in Oaxaca, Mexico vieren Las Posadas door het breken van een traditionele stervormige Piñata.

Van 16 december tot 23 december in Latijns-Amerika worden acht Posada feesten gehouden en op de 24e, Nochebuena (De Goede of bij ons gekend als Heilige Nacht of Kerstavond) wordt gevierd, en gezinnen een inspanning leveren om samen te zijn voor een speciaal diner. Ook in West-Europa is deze gewoonte van een kerst maaltijd al lang een favoriete moment.

Gun u een ogenblik om enkele details uit Mexico te beschouwen. Hierdoor kunt u worden geholpen uw eigen mening over dit feest bij te schaven.

De posadas, „de drie koningen” en de nacimiento

Latijns-Amerika, geografisch

De festiviteiten beginnen op 16 december met de posadas. In het boek Mexico’s Feasts of Life wordt opgemerkt:

„Het is de tijd van de posadas, negen magische dagen vóór kerstavond, waarin de eenzame zwerftocht van Jozef en Maria in de stad Bethlehem en het ogenblik waarop ze uiteindelijk hartelijkheid en een onderkomen vonden, worden herdacht. Familie en vrienden komen ’s avonds bijeen om de dagen vóór de geboorte van Christus na te spelen.”

File:Piñata Animation.gifTraditiegetrouw draagt een groep mensen beeldjes van Maria en Jozef naar een huis en vraagt in een lied om onderdak, oftewel posada. De personen in het huis zingen bij wijze van antwoord, totdat het de bezoekers uiteindelijk wordt toegestaan binnen te komen. Dan begint een feestelijk samenzijn, waarbij sommigen — geblinddoekt en met een stok in de hand — om de beurt proberen de piñata, een grote versierde aardewerken pot die aan een koord hangt, kapot te slaan. Is de pot eenmaal gebroken, dan wordt de inhoud (snoep, fruit en dergelijke) door de feestvierders bijeengeraapt. Hierna breekt de tijd aan voor eten, drinken, muziek en dans. Van 16 tot en met 23 december worden acht posada-feestavonden gehouden. Op de 24ste wordt nochebuena (kerstavond) gevierd en doen gezinnen extra moeite om met z’n allen een speciale maaltijd te nuttigen.

The tradition in Spain and some Latin American...

The tradition in Spain and some Latin American countries is that the Three Wise Men are who bring gifts to children at Christmas. In recent years, as an assimilation of the Anglo-Saxon tradition of Santa Claus, they often appear at gift shops and shopping malls, where children have the opportunity to take a picture sitting on their knees and deliver the letter with their demands. (Photo credit: Wikipedia)

Het Driekoningenfeest, Jan Steen

Kort daarna volgt nieuwjaarsdag, waarop zeer luidruchtig feest wordt gevierd. Op de avond van 5 januari is het gebruikelijk dat de Tres Reyes Magos („drie koningen”) de kinderen speelgoed brengen. Het hoogtepunt wordt gevormd door een feest op 6 januari, waarop er een rosca de Reyes (ringvormige koek) wordt geserveerd. Als dit gebak wordt gegeten, zal iemand in zijn stuk een poppetje aantreffen dat de baby Jezus voorstelt. De vinder is verplicht op 2 februari een laatste feest te organiseren waarop hij of zij als gastheer of gastvrouw zal optreden. (Op sommige plaatsen gebruikt men drie poppetjes, die „de drie koningen” voorstellen.) Zoals u ziet, gaan de festiviteiten in verband met Kerstmis alsmaar door.

In deze periode neemt de nacimiento [Geboorte (leven) kerststal) een behoorlijk belangrijke plaats in. Wat is hierbij betrokken? Welnu, zowel op openbare plaatsen als in kerken en huizen worden taferelen opgebouwd met figuren (groot of klein) van aardewerk, hout of klei. Ze beelden Jozef en Maria af, knielend voor een kribbe waarin een pasgeboren baby ligt. Vaak zijn er herders, alsook Los Reyes Magos („de drie koningen”). De entourage is een stal, en er kunnen ook enkele dieren in voorkomen om het tafereel compleet te maken. De centrale figuur is echter de pasgeboren baby, in het Spaans el Niño Dios (de Kindgod) genoemd. Deze sleutelfiguur wordt meestal op kerstavond in de stal geplaatst.

De kerststaltradities nader bekeken

The Encyclopedia Americana zegt over de kerstviering zoals men die in de hele wereld algemeen kent:

„De meeste gebruiken die nu met Kerstmis verband houden, waren oorspronkelijk geen kerstgebruiken maar veeleer voorchristelijke en niet-christelijke gebruiken die door de christelijke kerk werden geassimileerd. De saturnaliën, een Romeins feest dat half december werd gevierd, verschaften het model voor een groot aantal van de met Kerstmis verband houdende festiviteiten. Aan deze viering zijn bijvoorbeeld de uitgebreide feestmaaltijden, het geven van geschenken en het branden van kaarsen ontleend.”

In Latijns-Amerika worden aan die fundamentele kerstgebruiken vaak nog extra gebruiken toegevoegd. ’Uit welke bron’, vraagt u zich misschien af. Eerlijk gezegd beseffen velen die zich aan de bijbel willen houden dat sommige gebruiken puur azteekse riten zijn. El Universal, een krant die in Mexico-Stad verschijnt, merkte op:

„Fraters van verschillende orden trokken voordeel van de omstandigheid dat festiviteiten van de indiaanse rituele kalender samenvielen met de katholieke liturgische kalender, en daarom maakten ze hier gebruik van om hun evangelisatie- en zendingswerk te ondersteunen. Ze vervingen de vieringen ter ere van de pre-Columbiaanse godheden door festiviteiten ter ere van christelijke godheden, introduceerden Europese feesten en activiteiten en trokken ook voordeel van de indiaanse festiviteiten, hetgeen in een cultureel syncretisme resulteerde dat tot authentiek Mexicaanse uitingen heeft geleid.”

Geboorte van een kindgod

The Encyclopedia Americana legt uit:

„Kerstspelen werden al vroeg een deel van de kerstviering . . . De Heilige Franciscus is er naar verluidt mee begonnen in de kerk een kerststal in te richten.”

Deze spelen waarin de geboorte van Christus werd uitgebeeld, werden in het begin van de kolonisatie van Mexico in de kerken opgevoerd. Ze werden door franciscaner monniken georganiseerd om de indianen over het kerstgebeuren te onderwijzen. Later werden de posadas populairder. Welke oorspronkelijke bedoeling er ook achter de posadas geschuild mag hebben, de manier waarop ze in deze tijd worden gehouden, spreekt voor zichzelf. Als u in deze periode in Mexico bent, kunt u zien of ervaren wat een schrijver voor El Universal in zijn commentaar speciaal belichtte:

„De posadas, die een manier vormden om ons aan de pelgrimage van Jezus’ ouders te herinneren toen ze naar een plaats zochten waar de Kindgod geboren kon worden, zijn in deze tijd louter dagen van dronkenschap, excessen, gulzigheid, zinloosheid en toenemende misdaad.”

De gedachte van de nacimiento is tijdens de kolonisatie van Mexico uit de oorspronkelijke opvoeringen in de kerken ontstaan. Sommigen zullen het idee misschien aantrekkelijk vinden, maar geeft het correct weer wat de bijbel zegt? Dat is een goede vraag. Toen de zogenoemde drie koningen — die in werkelijkheid astrologen waren — op bezoek kwamen, verbleven Jezus en zijn ouders niet langer in een stal. Er was tijd overheen gegaan en het gezin woonde in een huis. U zult het interessant vinden dit detail in het geïnspireerde verslag in Mattheüs 2:1, 11 op te merken. U kunt ook opmerken dat de bijbel niet zegt hoeveel astrologen er waren.

Nog een detail dat niet over het hoofd gezien mag worden: In de Mexicaanse nacimiento wordt de baby „de Kindgod” genoemd, met de gedachte dat hij God zelf was die als baby naar de aarde was gekomen. In de bijbel wordt Jezus echter voorgesteld als de Zoon van God die op aarde werd geboren; hij was niet dezelfde als of gelijk aan Jehovah, de almachtige God. Beschouw eens hoe de waarheid hierover wordt uiteengezet in Lukas 1:35; Johannes 3:16; 5:37; 14:1, 6, 9, 28; 17:1, 3; 20:17.

Jezus is niet God zelf maar de gezondene van God.

35 De engel gaf haar ten antwoord: „Heilige geest+ zal over u komen en kracht van de Allerhoogste zal u overschaduwen. Daarom ook zal hetgeen wordt geboren, heilig,+ Gods Zoon, worden genoemd.+ (Lukas 1:35)

16 Want God heeft de wereld* zozeer liefgehad+ dat hij zijn eniggeboren Zoon heeft gegeven,+ opdat een ieder die geloof+ oefent in hem, niet vernietigd zou worden,+ maar eeuwig leven zou hebben.+ 17 Want God heeft zijn Zoon niet naar de wereld uitgezonden opdat hij de wereld zou oordelen,+ maar opdat de wereld door bemiddeling van hem gered zou worden.+  (Johannes 3:16-17)

36 Het getuigenis echter dat ik heb, is groter dan dat van Joha̱nnes, want het zijn juist de werken die ik in opdracht van mijn Vader moet volbrengen, de werken zelf die ik doe,+ die getuigenis over mij afleggen dat de Vader mij heeft gezonden. 37 Ook de Vader zelf, die mij heeft gezonden, heeft getuigenis over mij afgelegd.+ GIJ hebt noch zijn stem ooit gehoord, noch zijn gedaante gezien;+ 38 en zijn woord hebt GIJ niet blijvend in U, omdat GIJ juist degene die hij gezonden heeft, niet gelooft.(Johannes 5:36-37)

14 „Laat UW hart niet verontrust worden.+ Oefent geloof in God,+ oefent ook geloof in mij.+ In het huis van mijn Vader zijn vele woningen.+ ….. Jezus zei tot hem: „Ik ben de weg+ en de waarheid+ en het leven.+ Niemand komt tot de Vader dan door bemiddeling van mij.+ …. Jezus zei tot hem: „Nu ben ik al zo’n lange tijd bij ulieden, en nog hebt gij mij niet leren kennen, Fili̱ppus? Wie mij heeft gezien, heeft [ook] de Vader gezien.+ Hoe kunt gij dan zeggen: ’Toon ons de Vader’?+ 10 Gelooft gij niet dat ik in eendracht met de Vader ben en de Vader in eendracht met mij is?+ De dingen die ik tot ulieden zeg, spreek ik niet uit mijzelf; maar de Vader, die in eendracht met mij blijft, doet zijn werken.+ 11 Gelooft mij, dat ik in eendracht met de Vader ben en de Vader in eendracht met mij is; of anders, gelooft op grond van de werken zelf.+ 12 Voorwaar, voorwaar, ik zeg U: Wie geloof oefent in mij, zal ook zelf de werken doen die ik doe; en hij zal grotere+ werken dan deze doen, omdat ik heenga naar de Vader.+ 13 En wat GIJ ook vraagt in mijn naam, dat zal ik doen, opdat de Vader in verband met de Zoon verheerlijkt moge worden.+ 14 Indien GIJ iets vraagt* in mijn naam, ik zal het doen. … 28 GIJ hebt gehoord dat ik tot U heb gezegd: Ik ga heen en ik kom tot U [terug]. Indien GIJ mij liefhadt, zoudt GIJ U verheugen dat ik heenga naar de Vader, want de Vader is groter+ dan ik. (Johannes 14:1, 6, 9-14, 28)

17 Deze dingen sprak Jezus, en terwijl hij zijn ogen naar de hemel opsloeg,+ zei hij: „Vader, het uur is gekomen; verheerlijk uw zoon, opdat uw zoon u verheerlijkt,+ gelijk gij hem autoriteit over alle vlees hebt gegeven,+ opdat hij, wat het gehele [aantal] betreft [van hen] die gij hem hebt gegeven,+ hun eeuwig leven moge geven.+ Dit betekent eeuwig leven,+ dat zij voortdurend kennis+ in zich opnemen van u,* de enige ware God,+ en van hem die gij hebt uitgezonden, Jezus Christus.+ Ik heb u op de aarde verheerlijkt,+ daar ik het werk heb voleindigd dat gij mij te doen hebt gegeven.+ En nu, Vader, verheerlijk mij naast uzelf met de heerlijkheid die ik naast u had voordat de wereld was.+ (Johannes 17:1-5)

17 Jezus zei tot haar: „Klem u niet langer aan mij vast. Want ik ben nog niet naar de Vader opgestegen. Maar ga naar mijn broeders+ en zeg hun: ’Ik stijg op naar mijn Vader+ en UW Vader en naar mijn God+ en UW God.’”+ 18 (Johannes 20:17).

Viering van Jezus geboorte en de drie koningen

In Latijns-Amerika is het idee van de kerstman vervangen door de drie koningen. Maar net als in veel andere landen, verstoppen veel ouders speelgoed in huis. Op de ochtend van 6 januari gaan de kinderen er dan naar op zoek, alsof de drie koningen het hebben gebracht. Dit is een lucratieve tijd voor speelgoedwinkeliers, en sommige hebben veel geld verdiend aan wat veel eerlijke mensen als slechts een illusie beschouwen. De mythe van de drie koningen verliest onder heel wat mensen, zelfs onder kleine kinderen, aan geloofwaardigheid. Sommigen mogen het weliswaar betreuren dat steeds minder mensen deze mythe geloven, maar wat kan men verwachten van een illusie die alleen maar in stand gehouden wordt ter wille van de traditie en het commerciële voordeel?

Kerstmis, of het geboortefeest, werd niet door de vroege christenen gevierd. Een encyclopedie zegt er het volgende over:

„In de eerste eeuwen van de christelijke kerk werd het feest niet gevierd, omdat het onder christenen in het algemeen gebruikelijk was de dood van opmerkelijke personen te vieren in plaats van hun geboorte.”

De bijbel brengt de viering van verjaardagen in verband met heidenen, niet met Gods ware aanbidders. (Mattheüs 14:6-10).

Dit wil natuurlijk niet zeggen dat het niet nuttig is de werkelijke gebeurtenissen in verband met de geboorte van de Zoon van God te weten te komen en in gedachte te houden. Het bijbelse feitenrelaas verschaft belangrijke verhelderende inlichtingen en lessen voor allen die willen doen wat God van hen verlangt.

De geboorte van Jezus volgens de bijbel

In de Evangeliën van Mattheüs en Lukas zult u betrouwbare inlichtingen over de geboorte van Jezus aantreffen. Ze tonen aan dat de engel Gabriël in de Galilese stad Nazareth een jonge ongehuwde vrouw, Maria genaamd, bezocht. Welke boodschap bracht hij?

„Zie! gij zult in uw schoot ontvangen en een zoon baren, en gij moet hem de naam Jezus geven. Deze zal groot zijn en de Zoon van de Allerhoogste worden genoemd; en Jehovah God zal hem de troon van zijn vader David geven, en hij zal voor eeuwig als koning over het huis van Jakob regeren en aan zijn koninkrijk zal geen einde zijn.” (Lukas 1:31-33).

Maria was erg verbaasd over deze boodschap. Omdat ze ongehuwd was, zei ze:

„Hoe zal dit geschieden, daar ik geen gemeenschap heb met een man?”

De engel antwoordde:

„Heilige geest zal over u komen en kracht van de Allerhoogste zal u overschaduwen. Daarom ook zal hetgeen wordt geboren, heilig, Gods Zoon, worden genoemd.” Maria, die besefte dat dit Gods wil was, zei: „Zie! Jehovah’s slavin! Mij geschiede naar uw verklaring.” (Lukas 1:34-38).

Een engel vertelde Jozef over de wonderbare geboorte, opdat Jozef niet van Maria zou scheiden, zoals hij van plan was toen hij op de hoogte raakte van haar zwangerschap. Jozef was daarna bereid de verantwoordelijkheid op zich te nemen om voor de Zoon van God te zorgen.

18 De geboorte van Jezus Christus nu geschiedde aldus. Terwijl zijn moeder Mari̱a aan Jo̱zef ten huwelijk beloofd was,+ bleek zij voordat zij verenigd waren, zwanger te zijn door heilige geest.+ 19 Daar Jo̱zef, haar man, echter rechtvaardig was en haar niet in het openbaar tentoon wilde stellen,+ was hij van plan in het geheim van haar te scheiden.*+ 20 Doch nadat hij deze dingen had overdacht, zie! daar verscheen hem Jehovah’s* engel in een droom en zei: „Jo̱zef, zoon van Da̱vid, wees niet bevreesd Mari̱a, uw vrouw, mee naar huis te nemen, want dat wat in haar verwekt is, is door heilige geest.+ 21 Zij zal een zoon baren, en gij moet hem de naam Jezus*+ geven, want hij zal zijn volk+ van hun zonden+ redden.”+ 22 Dit alles is in werkelijkheid geschied opdat vervuld zou worden hetgeen Jehovah*+ door bemiddeling van zijn profeet had gesproken,+ toen hij zei: 23 „Ziet! De maagd*+ zal zwanger worden en een zoon baren, en zij zullen hem de naam Imma̱nuël*+ geven”, hetgeen vertaald betekent: „Met ons is God.”+

24 Toen ontwaakte Jo̱zef uit zijn slaap en deed zoals de engel van Jehovah* hem had voorgeschreven, en hij nam zijn vrouw mee naar huis. 25 Hij had echter geen gemeenschap+ met haar* totdat zij een zoon had gebaard;+ en hij gaf hem de naam Jezus.+ (Mattheüs 1:18-25).

Vervolgens werden Jozef en Maria, wegens een verordening van caesar Augustus, gedwongen Nazareth in Galilea te verlaten en naar Bethlehem in Judea, de stad van hun voorvaders, te gaan om zich te laten inschrijven.

„Terwijl zij daar waren, werden de dagen vervuld dat zij moest baren. En zij baarde haar zoon, de eerstgeborene, en bond hem in windsels van doeken en legde hem in een kribbe, omdat er in het gastverblijf geen plaats voor hen was.”  (Lukas 2:1-7).

Lukas 2:8-14 beschrijft wat er daarna gebeurde:

„Er waren in diezelfde landstreek ook herders, die buitenshuis verbleven en ’s nachts de wacht hielden over hun kudden. En plotseling stond Jehovah’s engel bij hen, en Jehovah’s heerlijkheid omscheen hen, en zij werden zeer bevreesd. Maar de engel zei tot hen: ’Vreest niet, want ziet! ik maak u goed nieuws bekend omtrent een grote vreugde, die heel het volk ten deel zal vallen, want heden is u in Davids stad een Redder geboren, die Christus de Heer is. En dit is een teken voor u: gij zult een baby vinden in windsels van doeken gebonden en liggend in een kribbe.’ En plotseling bevond zich bij de engel een menigte van de hemelse legerschare, die God loofde en zei: ’Glorie in de hoogste hoogten aan God, en op aarde vrede onder mensen van goede wil.’”

De astrologen

In Mattheüs’ verslag wordt vermeld dat er astrologen uit het oosten naar Jeruzalem kwamen om de plaats te zoeken waar de Koning van de joden geboren was. Koning Herodes had hier veel belangstelling voor — maar niet met goede bedoelingen.

„Hij zond hen naar Bethlehem en zei: ’Gaat, stelt een nauwkeurig onderzoek in naar het jonge kind, en wanneer gij het gevonden hebt, bericht het mij dan, opdat ook ik het hulde kan gaan brengen.’”

Toen de astrologen het jonge kind vonden,

„openden zij hun schatten en boden het geschenken aan: goud en geurige hars en mirre”.

Maar ze gingen niet terug naar Herodes.

’Hun was in een droom een goddelijke waarschuwing gegeven niet naar Herodes terug te keren.’

God gebruikte een engel om Jozef voor Herodes’ bedoelingen te waarschuwen. Jozef en Maria vluchtten daarop met hun zoon naar Egypte. Daarna, in een poging de nieuwe Koning uit de weg te ruimen, gaf de wrede koning Herodes opdracht jongens in het gebied van Bethlehem te doden. Welke jongens? Jongetjes van twee jaar oud en daaronder. (Mattheüs 2:1-16).

Wat kunnen we van het verslag leren?

De op bezoek zijnde astrologen — ongeacht hoeveel het er waren — aanbaden niet de ware God. De bijbelvertaling La Nueva Biblia Latinoamérica (uitgave van 1989) verklaart in een voetnoot:

„De magiërs waren geen koningen, maar waarzeggers en priesters van een heidense religie.”

Hun komst hield verband met hun kennis van de sterren, waaraan ze waren toegewijd. Als God hen naar het jonge kind had willen leiden, zouden ze naar de precieze plaats zijn gebracht zonder eerst naar Jeruzalem en Herodes’ paleis te hoeven gaan. Later kwam God tussenbeide om hun route te veranderen en zo het kind te beschermen.

In de kersttijd wordt dit verslag vaak in een mythische en romantische sfeer gehuld waardoor het belangrijkste feit wordt verdoezeld: dat deze baby werd geboren om een luisterrijke Koning te zijn, zoals aan Maria en de herders was bekendgemaakt. Nee, Jezus Christus is niet langer een baby, of zelfs een kind. Hij is de regerende Koning van Gods koninkrijk, dat zeer binnenkort alle regeringen die tegen Gods wil gekant zijn zal verwijderen en alle problemen van de mensheid zal oplossen. Dat is het Koninkrijk waar we in het Onze Vader om bidden. (Daniël 2:44; Mattheüs 6:9, 10).

Via de bekendmaking van de engelen aan de herders vernemen we dat de gelegenheid tot redding voor allen openstaat die bereid zijn naar de boodschap van het goede nieuws te luisteren. Degenen die Gods gunst verwerven, worden „mensen van goede wil”. Er zijn schitterende vooruitzichten op vrede in de hele wereld onder het koninkrijk van Jezus Christus, maar men moet bereid zijn Gods wil te doen. Is de kersttijd hier bevorderlijk voor en wordt dat verlangen in deze periode weerspiegeld? Veel oprechte mensen die overeenkomstig de bijbel willen leven, zijn van mening dat het antwoord duidelijk is.

10 Maar de engel zei tot hen: „Vreest niet, want ziet! ik maak U goed nieuws bekend omtrent een grote vreugde, die heel het volk ten deel zal vallen,+ 11 want heden is U in Da̱vids stad+ een Redder geboren,+ die Christus [de] Heer* is.*+ : 14 „Glorie in de hoogste hoogten+ aan God, en op aarde vrede+ onder mensen van goede wil.”*+ Lukas 2:10, 11, 14.

+

Voorgaande

Engelstalige versie / English version: Roman, Aztec and other rites still influencing us today

++

Aanvullende lectuur

  1. Atheïsme en feestdagen
  2. Kerstmis, Saturnalia en de geboorte van Jezus
  3. Voorspellingen van de Eniggeboren zoon
  4. Het begin van Jezus #1 Menselijke aspecten
  5. Het begin van Jezus #6 Beloften van innerlijke zegeningen
  6. Het begin van Jezus #11 Goddelijk verwezenlijkt en niet geïncarneerd
  7. Jezus van Nazareth #1 Jezus Geboorte
  8. Naamsverandering voor het behoud van vrede
  9. Voorwerpen rond de geboorte en dood van Jezus
  10. Kerstmis, Katholicisme en heidense feesten
  11. Kerst en wenslampions
  12. Kerstbomen
  13. Wees niet bang, er is goed nieuws want een redder is geboren
  14. Op zoek naar het kostbaarste kerstgeschenk
  15. Het grootste geschenk ons gegeven
  16. Een Groots Geschenk om te herinneren
  17. Rel om donkere Jezus
  18. Religieus aspect overslaand in Amerika
  19. Wat betreft Korte inhoud van lezingen: Bijgeloof en feesten
  20. December 2011 Nederlandstalige artikelen
  21. Zondag, zonnegodsdag en zonnepartnersdag
  22. Niet gebonden door labels maar vrij in Christus
  23. Politiek en macht eerste prioriteit #2 Arianisme, Nestorianisme en Monofysitisme
  24. Politiek en macht eerste prioriteit # 3 Verhoging van Maria en de Heilige Geest
  25. Een Naam voor een God #7 Jahwe(h) niet Hebreeuws
  26. Een Konijn dat Paaseiren legt
  27. Eieren leggende klokken en eieren verstoppende paashazen niets vandoen met Jezus opstanding
  28. Rond het Paasmaal
  29. 14 Nisan, de avond om Christus Zijn predikingswerk te herinneren
  30. Vrijdag 3 april 2015 een dag voor verenigde samenkomst ter herinnering
  31. Middeleeuws insigne Drie Koningen opgegraven
  32. Een man die de geschiedenis van het mensdom veranderde
  33. Lezen wat er staat geschreven
  34. Ongelovige Thomassen, Jezus en zijn God
  35. Onze Vader

+++

Verder interessante aanverwante lectuur

  1. Bijna wintertijd: lichtjes voor donkere dagen
  2. Winter is coming
  3. Is het al Kerstmis?
  4. adventskalenders
  5. Winter/Kerst Tag
  6. Baby & Feestdagen
  7. Over grotten, feest en tandengeklapper
  8. Kerstvakantie, Youtube | Positive Colourful❤
  9. Kerst wordt goud! vanNienke®
  10. Kerstinspiratie: Droomjurken
  11. Kerstkinderen
  12. Kerst spirit
  13. Een reisdag, Kerstmis én… de zoutvlakte-tour!
  14. Over opa’s ballen
  15. Kinderverhaal: Kerstontbijt
  16. De gehele wapenrusting van God (2015/12/15) African American Christmas?
  17. GML #4: Sinterkerst, marshmallows en Scrabble
  18. Dag 90 : Roodborstje met kerstmuts
  19. Dag 104 – Kerstmuis
  20. Mijn kerstmis
  21. Kerst met een glimlach
  22. De perfecte Kerstrui
  23. De Friezen zijn er klaar voor
  24. Gouda bij Kaarslicht
  25. Schilde Carolt
  26. ‘Een ongelofelijk verhaal’ als Kerstcadeau
  27. Sjezus!
  28. OOTD
  29. KW: Snowflakes on Silver Cove – Holly Martin – Een hartverwarmende kerstromance
  30. De vrouw die zich bij het zingen verschool achter de trompettist
  31. Muzieklijst der muzieklijsten,December style
  32. Relipop Christmas Top 50
  33. Christmas Countdown: de perfecte Kersttrui.
  34. Tweede Kerstdag.
  35. Fijne kerstplaatjes
  36. fotokes
  37. kerstkaarten!
  38. Brazilië inBeelden 091: Kerstsurprises in Guarulhos, SP (2006)
  39. Brazilië inBeelden 098: Tropische Kerstman in Rio de Janeiro, RJ (2006)
  40. DIY: superhysterische glitterkerstkrans
  41. Kerst en Nieuw jaar in India
  42. Sint Maarten of Drie Koningen
  43. Twelfth-night Pie (Driekoningentaart)
  44. Driekoningen en recept galette des rois
  45. Weemoed
  46. It’s beginning to look alot like christmas
  47. we’ve got a tree !!!!
  48. Nep of echt? That’s the question
  49. drukst
  50. De kerstman en zijn elfjes komen er aan!
  51. Nu kan jij ook jouw goede voornemens volhouden
  52. The Messiah
  53. The Messiah, een moderne Kerstvertelling
  54. December Daily 2015: geshopt!
  55. Video | Days during the Christmas season
  56. Happy Holidays!
  57. Christmas
  58. Christmas in da House
  59. The origin of…Christmas
  60. Let us adore (Adoremos).
  61. John Lewis Christmas Advert
  62. It’s beginning to look alot like christmas
  63. My Christmas wishlist 2015
  64. Three Kings’ Day
  65. Deutschunterricht: Weihnachtsteller

+++

Hanukkahgiving or Thanksgivvukah

In 1888 the world could celebrate Thanksgiving and the start of the Feast of Dedication or Hanukkah (Chanukah {חנוכה}) on the same day. In 2013 this happening now brought for some concerns, because this year the two feasts also come together but are by many mixed.

The convergence of the secular and sacred holidays is presenting opportunities for many Jews and challenges for others — including concerns about everything from extra preparation and party planning to those who think they will dilute or devalue both celebrations.

The dilemma is best illustrated by Hillel Day School teacher Lori Rashty, who recently watched eighth-grade students help second-graders plant their freshly painted hands onto paper to make the turkey, then transform the four finger feathers into candles to incorporate a menorah.

Image from a greeting card made by Jewish online gift shop ModernTribe.comWe are facing a real special Hanukkah – Thanksgiving holiday because we shall have to wait for an other for 79,000 years before we would encounter such an occasion again. Looking at what happens in the world now, this probably would not happen as such, because the Third World War shall have happened already and the Millennium shall also have been a fact, after which Christ Jesus shall have handed over the Kingdom of God again to his Father.

But now we can look at the double-barreled holiday, which in certain countries brings a kind of an exciting way for the kids to realize that it’s a special occasion for them.

The lunisolar nature of the Jewish calendar makes Hanukkah and other religious observances appear to drift slightly from year to year when compared to the U.S., or Gregorian, calendar. Jewish practice calls for the first candle of eight-day Hanukkah to be lit the night before Thanksgiving Day this year, so technically “Thanksgivukkah,” — or “Thanksgivvukah,” as the Hillel students spell it — falls on the “second candle” night.

At Hillel Day School, students entering the library see a colourful poster designed to provoke thoughts about the convergent holidays: Under a Thanksgivvukah headline are several questions, including

“How are Thanksgiving and Hanukkah alike?”

It may be very special to have Hanukkah and Thanksgiving on the same day. We should think about the creation, what God has given us all, believers in God and other believers. The secular element for Thanksgiving has been there always because it finds its historical roots in religious and cultural traditions, celebrating the reaping of the harvest. In many countries the heathen also had their harvest-home or harvest-festival, where they celebrated the blessings they got from nature. In lots of places was celebrated that the year came to a good end and was hoped and prayed to the gods to go in a good Winter season.

Origin of Thanksgiving

The radical reformers of 1536, wished to completely eliminate all Church holidays, including the heathen Christmas and Easter, but hose festivals looked to traditionally embedded they did not manage to get them our of the Christian holiday festivals. Though for many serious Bible students and sincere Christians, who knew Christ Jesus was born on the 17th of October 4BCE, the celebration of the goddess of light was a celebration they did not want to associate with. Therefore they wanted to say thanks to their God, and remember the birth of Christ Jesus on an other day.

In the 16th century the heathen holidays were to be replaced by specially called Days of Fasting or Days of Thanksgiving, in response to events that the Puritans viewed as acts of special or Divine providence.

English: The Discovery of the Gunpowder Plot, ...

The Discovery of the Gunpowder Plot, Laing Art Gallery (Tyne and Wear Museums) (Photo credit: Wikipedia)

Strangely enough for their holidays they also took secular happenings. Days of Thanksgiving were called following the victory over the Spanish Armada in 1588 and following the deliverance of Queen Anne in 1705. An unusual annual Day of Thanksgiving began in 1606 following the failure of the Gunpowder Plot in 1605 and developed into Guy Fawkes Day. In the Autumn of 1621 William Bradford, governor of Plymouth Colony, called for a day of thanksgiving and prayer after the colonists’ first harvest. An other thanksgiving day in 1623 celebrated rainfall after a drought. After 1630 a Day of Thanksgiving came to be observed every year after the harvest and other colonies in New England gradually adopted the practice. In the South the custom did not appear till 1855.

President Abraham Lincoln in 1863 officially proclaimed Thanksgiving a national holiday. Traditionally celebrated on the last Thursday in November, it was changed by the act of congress in 1941 to the fourth Thursday of November.

The first Canadian Thanksgiving or Jour de l’Action de grâce is often traced back to 1578 and the explorer Martin Frobisher, in thanks not for the harvest but for surviving the long journey from England through the perils of storms and icebergs.

In Holland some commemorate the hospitality the Pilgrims received in Leiden on their way to the New World and thank God for His provisions. {Many of the Pilgrims who migrated to the Plymouth Plantation had resided in the city of Leiden from 1609–1620, many of whom had recorded their births, marriages and deaths at the Pieterskerk.}

Most of the U.S. aspects of Thanksgiving (such as the turkey), were incorporated when United Empire Loyalists began to flee from the United States during the American Revolution and settled in Canada. The Canadians celebrate it annually on the second Monday in October.

Origin of Hanukkah or the Feast of Dedication, the Feast of Light

Antiochus IV Epiphanes had, because of his frustration not to extirpate the Jewish faith, desecrated the Second Temple of Jerusalem. To observe the rededication of the temple in 165 BCE {Maccabean Revolt against the Seleucid Empire} , a celebration of 8 days, beginning Kislev 25 (according to the Hebrew calendar), had to bring to the memory the indistinguishable and ever spreading Jewish faith. The ceremony also recalls the Talmud story of how a small, one-day supply of non desecrated oil miraculously burned in the temple for eight full days until new oil could be obtained.

English: Hanukkah menorah, known also as Hanuk...

Hanukkah menorah, known also as Hanukiah. (Photo credit: Wikipedia)

The Jews use a unique candelabrum, the nine-branched Menorah or Hanukiah. { חנוכה (Hanukkah) is also the Hebrew acronym for ח נרות והלכה כבית הלל — “Eight candles, and the halakha is like the House of Hillel”. This is a reference to the disagreement between two rabbinical schools of thought — the House of Hillel and the House of Shammai — on the proper order in which to light the Hanukkah flames. Shammai opined that eight candles should be lit on the first night, seven on the second night, and so on down to one on the last night (because the miracle was greatest on the first day). Hillel argued in favor of starting with one candle and lighting an additional one every night, up to eight on the eighth night (because the miracle grew in greatness each day). Jewish law adopted the position of Hillel.}

Today on the first day of the festival the first arm is put on light. The second day a second candle is lighted. Progressing to eight on the final night. The typical Menorah consists of eight branches with an additional raised branch. The extra light is called a shamash (sometimes spelled shamas Hebrew: שמש‎, “attendant” or “warden”) or gabbai ((Hebrew: גבאי‎) and is given a distinct location, usually above or below the rest. The purpose of the shamash is to have a light available for practical use, as using the Hanukkah lights themselves for purposes other than publicizing and meditating upon Hanukkah is forbidden.

In Sephardic families, the head of the household lights the candles, while in Ashkenazic families, all family members light.

A dedication to God

The name “Hanukkah” derives from the Hebrew verb “חנך”, meaning “to dedicate”. the Jews want to show others around them that they are willing to  dedicate themselves fully to the Most High Creator, the Adonai Elohim יהוה {Jehovah} Who created the heavens and the earth and  said, “Let light come to be,” and light came to be (Genesis 1:3). It was the Messenger of יהוה {Jehovah} who appeared to Mosheh  (Moses) in a flame of fire from the midst of a bush. The God Who spoke often by the flames and should be are light in the darkness, is the One Who needs our attention. Those eight days we can meditate on His Works.

Jesus (Jeshua) also celebrated the Feast of lights or Hanukkah.

“22  then came Hanukkah in Yerushalayim. it was winter, 23 and Yeshua was walking around inside the temple area, in Shlomo’s colonnade.” (John 10:22-23 CJB)

When  Jesus was walking in the temple in the portico of Solomon, he wanted to honour his Father and be thankful for all the things He did for him and his followers.

We do not have to go through Solomon’s porch any-more, but we do have to be thankful to our Creator like Jesus was thankful to Him. The Nazarene Jeshua remembered that in 167 BCE Antiochus ordered an altar to Zeus erected in the Temple. Jeshua when he was alive never was called Jesus, Issou or ‘Hail Zeus’ and probably would not have liked it to be called that way. This name in honour of the Olympian “Father of gods and men”, the god of sky and thunder in Greek mythology was only given many years later in Constantine’s time to adhere with the Roman Empire their gods and to have him as a part of a three-une god like in the Roman-Greek culture. By calling him the same as Zeus, Jeshua also could be called the god father, like Zeus. It was Antiochus who banned brit milah (circumcision) and ordered pigs to be sacrificed at the altar of the temple (the sacrifice of pigs to the Greek gods was standard ritual practice in the Ancient Greek religion).

In the light of today

English: Saying grace before carving the turke...

Saying grace before carving the turkey at Thanksgiving dinner in the home of Earle Landis in Neffsville, Pennsylvania (Photo credit: Wikipedia)

Today Christians do not need to have a circumcision and do not need to bring any offerings, so there is certainly not needed a  sacrifice of pigs.

Hanukkah is not a “Sabbath-like” holiday, and there is no obligation to refrain from activities that are forbidden on the Sabbath, as specified in the Shulkhan Arukh. It is  and is celebrated with a series of rituals that are performed every day throughout the 8-day holiday, some are family-based and others communal. There are special additions to the daily prayer service, and a section is added to the blessing after meals.

For both occasions,  it is all about remembering the wonders of the Most High. The prayers and songs are presented to the Holy One who give us all things even when we may not deserve them. God has given his only begotten son Jeshua (Jesus Christ) who by giving his totally to his Father, presenting his body as a sacrifice, became the Messiah, the one who brought salvation to all people of the world.

“For Hanukkah, you usually just get presents and then for Thanksgiving you just eat. Now everything is just mixed together and I think that’s a great thing.”

said Jason Teper, an eighth-grader who was helping the second-graders with their menurkeys. But in many countries Hanukkah is in the first instance also a period of saying prayers to think God. In some countries the presents became more important. Also for the Christians the presenting food to the table of the lord, sharing the presents God has given us by the Work in nature,made lots of Christians concentrating on preparing a good festival meal at home for themselves. In many countries presents also became part of the holiday festival. For some Thanksgiving Day was such an important day like Christmas is/was for the Catholics.

Combined festivities

Saul Rube, Hillel’s dean of Judaic studies, said the light-hearted combinations of Thanksgiving and Hanukkah icons underscore a deeper bond: The Talmud, one of Judaism’s core texts, describes Hanukkah as a “holiday of thanksgiving.”

“The fact that you could meld our Jewish culture and the popular culture is such a wonderful opportunity, when so many times in December observant families feel … torn. They want to be part of that whole holiday season,” he said.

Rube said his Thanksgiving dinner table will have one notable addition: a challurkey, a loaf of Jewish challah bread in the shape of a turkey. Some Detroit-area bakeries are selling them but he found one he liked online from a kosher bakery and ordered it. It was only $12, but a good bit more for shipping.

“I splurged — I told my wife if we amortize the cost over 80,000 years ’til it happens again, it’s not so bad,” he said.

American Jews also love Thanksgiving and celebrate it every year with the rest of America. Some Jews consider Thanksgiving kosher, not for the thanking of the Creator, but because Thanksgiving is generally seen as a secular, national holiday in which people honour family and community, regardless of ethnic group or religious denomination. It is also popularly associated with pilgrims giving thanks for their new life in America, where they could practise their religion freely.

Rabbi Levi Shemtov, director of the Washington office of the ultra-Orthodox Chabad movement, says there is “nothing adverse to anything Jewish or contradictory to Judaism” in Thanksgiving.

“For that celebration to happen – as we are in our religious calendar celebrating our own religious freedom, as it was achieved in ancient times – makes it only that more emphatic,” he says.

People preparing meals for the poor at a Jewish community centre in Washington DC

+

Additional reading:

  1. Being thankful
  2. Thanksgiving-Hanukkah overlap spurs thanks, angst
  3. What happens when you cross Thanksgiving with Hanukkah?
  4. Barry’s Best Bread for the Challah-Days